FOMO, czyli fear of missing out

Czy zdarzyło się Tobie doświadczać lęku i napięcia podczas korzystania z mediów społecznościowych? Miałeś_miałaś może obawę, że jeśli nie będziesz wystarczająco często odświeżać Facebook’a i Instagram’a, być może przeoczysz jakieś ważne powiadomienie? Tego typu obawy mogą się wiązać z FOMO, czyli obawą przed ominięciem czegoś ważnego, o której mówimy w kontekście właśnie mediów społecznościowych.

„Wszechogarniający lęk, że inne osoby w danym momencie przeżywają bardzo satysfakcjonujące doświadczenia, w których ja nie uczestniczę” (Jupowicz-Ginalska, et al. 2021), interpretowany głównie w kontekście mediów społecznościowych i technologii komunikacyjno-informacyjnych, czyli świata wirtualnego, to tzw. FOMO, czyli fear of missing out (ang. lęk przed pominięciem). Zjawiska tego doświadczyła zdecydowana część z nas, chociażby w wyniku epidemii, kiedy to na bieżąco wiele osób śledziło informacje o rozwoju sytuacji (zwłaszcza na początku epidemii), gdy duża część naszego życia – praca, szkoła, oraz znaczna część spotkań przeniosły się w do sfery online. Nieliczne plusy, takie jak uświadomienie społeczeństwu, że dużą część pracy, oraz zawodów jesteśmy w stanie wykonywać zdalnie, oraz oszczędność czasu na dojazd do i z danego miejsca okazują się bowiem być dość intensywnie przyćmiewane przez szerokie spektrum minusów. Ale o tym dalsza część… .

Generacją Z określamy wszystkie osoby urodzone po 1995 roku. Dlaczego akurat od tej daty? Związane jest to ściśle z rozwojem Internetu, oraz mediów społecznościowych. Granica natomiast jest umowna i stosunkowo płynna. To właśnie te osoby, jako pierwsze zostały wychowane w erze globalizacji, w której dostęp do informacji jest kwestią wpisania odpowiedniej frazy w wyszukiwarce internetowej. Od małego mając dostęp do coraz to liczniejszych gadżetów elektronicznych, zwiększając tym samym liczbę bodźców pochodzących z otoczenia, a co za tym idzie – angażując poznawczo głównie prawą półkulę (odpowiedzialną m.in. za myślenie abstrakcyjne, czy odbieranie emocji) – ograniczamy użycie lewej półkuli (odpowiedzialnej przykładowo za rozwijanie kompetencji językowych, czy logicznego myślenia).

Chociaż teoria podziału kompetencji względem półkuli coraz częściej uznawana jest za swoisty mit (co jest bezpośrednio związane z lateralizacją mózgu, czyli podziałem kompetencji na obie półkule), jedno wiemy na pewno – młodsze (i nie tylko) pokolenia, coraz to częściej uciekając ze świata realnego do wirtualnego są przebodźcowane. Ciągłe przeglądanie szerokiego kontentu angażuje nas poznawczo. Niektórzy traktują to jako sposób na radzenie sobie ze stresem, ale czy rzeczywiście zmniejsza to napięcie stresowe?

Rzeczy, które przez długi czas wydawały się z jakiegoś względu ciekawe, z czasem mogą tracić swój urok, a tym samym wyciągać z nas energię, czy wywoływać stany lękowe związane z ograniczeniem kontaktu ze światem. W rezultacie subiektywne uczucie stresu rośnie. Właśnie tego typu reakcją, czyli lękową, związaną z odcięciem, czy też ograniczonym dostępem jest FOMO. Osoby doświadczające zjawiska często sprawdzają media społecznościowe kontrolując co robią ich znajomi, prawie natychmiastowo odpisują na wszystkie wiadomości, komentują posty osób znanych i nieznanych. Doświadczenia, które inni przeżywają w bliskim gronie przenoszą do Instagrama uśmiechając się szeroko, a tym samym odczuwając wykluczenie społeczne, oraz lęk przed oceną, czy co gorsza – brakiem reakcji otoczenia. Osoby doświadczające FOMO często mają zaniżone poczucie wartości, czują się niewystarczająco ciekawe, czy inspirujące, co rekompensują sobie dodając zdjęcia posiłków, masę selfie, oraz innych fotografii z ich życia codziennego.

Warto jest rozgraniczyć kiedy mamy do czynienia z FOMO, a kiedy z chęcią podzielenia się swoimi doświadczeniami. W tej kwestii również wyznacznikiem będzie występowanie lęku związanego z wykluczeniem, czy brakiem reakcji znajomych. Te z kolei jeszcze bardziej podsycą niepewność motywującą dodatkową aktywność. Ciekawą tendencją, którą często obserwuje się w wielu krajach jest korelacja FOMO między innymi z zażywaniem alkoholu, uzależnień związanych ze sferą internetową (takich jak uzależnienie od telefonu), wybuchami agresji, czy reakcji somatycznych (Citko, Owsieniuk, 2020). Badań korelacyjnych natomiast została przeprowadzona zbyt mała ilość, aby mówić o tendencyjności, chociaż dalsze poszukiwania korelacji mogą zależność potwierdzić. Zwiększa też ryzyko występowania zaburzeń o podłożu depresyjnym, czy przykładowo lęku społecznego.

Pośród objawów, które mogą występować w wyniku FOMO możemy wyróżnić: somatyczne, społeczne, oraz psychologiczne. Do somatycznych należą: bóle głowy, osłabienie, pogorszenie wzroku, zespół suchego oka, zwiększona potliwość, utrata apetytu, mdłości, ból miejscowy, problemy z odżywaniem, padaczka fotogenna, czy problemy z zajściem w ciążę. Społecznymi objawami może być: problem z kreatywnością, zmniejszenie efektywności w pracy, lub szkole, problemy z budowaniem relacji, izolacja, samotność, ograniczenie zainteresowań, regres w kwestii umiejętności komunikacyjnych. Skutkami psychologicznymi natomiast: zaburzenie poczucia bezpieczeństwa, lęk i niepokój, rozregulowanie emocjonalne, problemy osobowościowe, utrata kontroli nad własnym życiem, zaburzenia agresywne, niewłaściwe do danego miejsca i czasu zachowania (niekontrolowane wybuchy śmiechu, itp.), zaburzenia myśli, negatywne myśli, uzależnienie od psychoaktywnych substancji, bezsenność, czy inne behawioralne uzależnienia (Citko, Owsieniuk, 2020).

Kluczowym w działaniu prewencyjnym względem FOMO jest ograniczenie korzystania z mediów społecznościowych, lub przewartościowanie świata realnego, oraz wirtualnego. Częste spotkania twarzą w twarz zmniejszają myśli o kompulsywnej potrzebie zaistnienia w świecie wirtualnym – satysfakcjonujące życie, oraz świadomość swoich potrzeb wspierają tego typu postawy. Jeśli natomiast praca własna nie wydaje się być efektywna, a do tego dochodzą inne zjawiska, takie jak prokrastynacja poprzez spędzanie czasu w przestrzeni wirtualnej, to warto się zastanowić nad wizytą u psychoterapeuty. Każdy nurt będzie efektywny, najprawdopodobniej jednak najszybsze efekty przyniesie terapia poznawczo-behawioralna.

Bibliografia

• Citko A., Owsieniuk I., (2020), Epidemiology and the consequences of fear of missing out (FOMO). The role of general practitioners in early diagnosis, treatment and prevention of FOMO in teenagers and young adults, Pediatr Med. Rodz 2020, 16 (1), p. 70-76.

• Jupowicz-Ginalska A., Kisilowska M., Iwanicka K., Baran T., et al., (2021), FOMO 2021. Polacy a lęk przed odłączeniem podczas pandemii, Warszawa.

• Riordan BC, Flett JAM, Hunter JA et al., (2015), Fear of missing out (FoMO): the relationship between FoMO, alcohol use, and alcohol-related consequences in college students. J Psychiatry Brain Funct, 2: 9.

• Brailovskaia J., Stirnberg J., et al., (2021), From low sense of control to problematic smartphone use severity during Covid-19 outbreak: The mediating role of fear of missing out and the moderating role of repetitive negative thinking.

• Panwar N., (2021), FOMO, loneliness and life satisfaction among young adults during pre- and post- lockdown., Christ University, Bangladore, India.

Bartłomiej Pisarski z Zespołu www.dominikhaak.pl